Boekverslag: Renate Dorrestein - Het hemels gerecht

Renate Dorrestein was één van de oprichters van de Anna Bijnsstichting, die sinds 1986 iedere twee jaar een prijs uitlooft voor ‘de vrouwelijke stem in de letteren’. Zelf kreeg zij in 1993 voor haar gehele oeuvre de Annie Romein-prijs toegekend.

Titel

De titel verwijst naar de naam van het restaurant uit het boek en tevens naar Vondels beroemde tragedie Gijsbrecht van Aemstel, die begint met de regel: ‘Het hemelse gerecht heeft zich ten langen leste erbarmd over mij en mijn benauwde veste’. De ironie van deze toespeling zit hem erin, dat aan het einde van Vondels stuk wordt verzucht: ‘Waar werd oprechter trouw dan tussen man en vrouw ter wereld ooit gevonden?’ De strekking van deze regels wordt in de roman — en in Dorresteins hele oeuvre — ondergraven.

Motto/opdracht

Het boek bevat een — ironische — opdracht: ‘Voor alle trouweloze mannen’.

Opbouw

De roman bestaat uit drie genummerde hoofdstukken. De tekst in de hoofdstukken is door middel van witregels gestructureerd.

Vertelsituatie

Het vertelperspectief is ‘meervoudig personaal’. Het wisselt steeds tussen de zussen Ange en Irthe. De lezer is op de hoogte van wat deze personages denken. Zijzelf hebben geen inzicht in elkaars gedachteleven. Het verhaal wordt verteld in de tegenwoordige tijd.

Tijd

De chronologisch opgebouwde roman begint in het vroege voorjaar, in maart, tijdens een periode van aanhoudende regenval. Daarop volgt een meer dan 30 dagen durende hittegolf. Die wordt in het derde hoofdstuk afgesloten met een hevig onweer. Ook de handeling van het boek vindt dan een beslissende ‘ontlading’.

Ruimte

Plaats van handeling is een op een eiland gelegen, niet met name genoemd Hollands dorp. Even daarbuiten ligt het restaurant Het Hemelse Gerecht, dat is gevestigd in een vervallen en later gerestaureerd pand. Een grote rol speelt de zolder, waar de knecht Gilles wordt opgesloten door zijn werkgeefsters.

Personages
De hoofdpersonen zijn de zussen Ange en Irthe, die samen het restaurant Het Hemelse Gerecht drijven. Hun knecht Gilles heeft met beiden een — geheime — verhouding. Stamgast in het restaurant is de oude huisarts Henri. Een belangrijke rol is weggelegd voor Gilles’ dochter Dixie, die door haar moeder in het restaurant wordt achtergelaten.

Motieven

• De vrouw als ‘hoedster en voedster’
• Water, vuur, aarde en lucht
• Liefde, dood en geweld
• Het ‘museum’ van Irthe (haar collectie lege verpakkingen)

Thema’s

Belangrijk thema is het eten, ook te verstaan als beeld van het leven, waarin het draait om ‘eten of gegeten worden’. Het hoofdthema is de trouw binnen de verhouding tussen mannen en vrouwen. Met de trouwelozen loopt het in deze roman, evenals in Vondels Gijsbrecht, niet goed af.

Auteur

Renate Dorrestein werd op 25 januari 1954 in Amsterdam geboren als tweede dochter in een ruimdenkend rooms-katholiek gezin. Haar vader was advocaat, haar moeder stond voor haar huwelijk voor de klas. Renate ging naar het gymnasium en kwam daarna in de journalistiek terecht. Zij werkte onder meer voor Panorama, Het Parool, Viva, De Tijd en Opzij.

Renate Dorrestein was één van de oprichters van de Anna Bijnsstichting, die sinds 1986 iedere twee jaar een prijs uitlooft voor ‘de vrouwelijke stem in de letteren’. Zelf kreeg zij in 1993 voor haar gehele oeuvre de Annie Romein-prijs toegekend. Haar bekendste boeken zijn Buitenstaanders (1983), Noorderzon (1986), Het perpetuum mobile van de liefde (içi), Het Hemelse Gerecht (ii) en Ontaarde moeders (1992). In Heden ik (1993) vertelt zij hoe het is ME (myalgische encephalomylitis), ook wel chronisch vermoeidheidssyndroom genoemd, te hebben. In 1997 viel haar de eer te beurt het Boekenweekgeschenk te schrijven, dat onder de titel "Want dit is mijn lichaam" verscheen.