Samenvatten: hoe doe je dat?

Een samenvatting kan in allerlei gevallen handig zijn. Het kan een manier zijn om met de leerstof bezig te zijn, of om voor een toets de belangrijkste dingen nog goed op een rijtje te kunnen zien. Maar hoe kun je het beste een samenvatting maken? Wat moet er in, en misschien nog wel belangrijker: wat moet er niet in? Het is het handigst om bij het schrijven van een samenvatting de structuur van het originele boek aan te houden. Op die manier kun je later dingen die je nog een keer wilt doorlezen gemakkelijk terugvinden in het boek.

Een samenvatting is een ingekorte weergave van de stof, in je eigen woorden. Probeer je daaraan te houden. Wanneer je namelijk de samenvatting in je eigen woorden schrijft, zul je de stof moeten begrijpen voordat je deze op kunt schrijven. Op deze manier kan samenvatten dus een hulp zijn bij het lezen van een moeilijk boek.

Het gemiddelde leerboek heeft een grote informatiedichtheid. Vaak gaat het bij het samenvatten dan ook niet zozeer om welke informatie er wel in moet komen, maar komt het neer op de kunst van het weglaten! Een manier om erachter te komen welke informatie volgens het boek de hoofdzaak is, is om de eerste en de laatste zin van een alinea te lezen, en de eerste en laatste alinea van een paragraaf in hun geheel. Hier geven de meeste boeken hun belangrijkste zaken weg. Het grootste deel van de informatie die op een andere plek staat is bijzaak, ook al lijkt soms alle informatie in een alinea belangrijk te zijn. Uiteraard kun je het beste alles een keer lezen, maar als geheugensteuntje vlak voor een toets of als hulp bij het begrijpen van de stof is deze informatie onbelangrijk.

Soms kan het fijn zijn om een samenvatting niet meteen te schrijven als een lopende tekst, omdat dat het gevoel kan geven dat je niet weet waar je moet beginnen. In zo’n geval kan een schema uitkomst bieden. Begin in eerste instantie met slechts één hoofdstuk. Schrijf van elke alinea in één zin de essentie op. Neem vervolgens deze informatie bij elkaar en schrijf een samenvatting per paragraaf. Wanneer je de afzonderlijke samenvattingen van de paragrafen leest zul je al snel de grote lijnen per paragraaf zien. Voeg nu deze samenvattingen bij elkaar tot een samenvatting van het hoofdstuk. Op deze manier ga je van klein naar groot en hoef je niet als je pas net begint met samenvatten al de focus van een heel hoofdstuk door te hebben.

Een goede tip is om voordat je überhaupt begint met samenvatten het boek eens goed te bekijken. Sommige boeken helpen je op weg door zelf zeer beknopte samenvattingen aan te bieden aan het eind van elk hoofdstuk, of door aan het begin leerdoelen neer te zetten. Die informatie kan je veel houvast bieden.