Coachen kun je leren

Coachen is een doelgericht proces, waarbij de coach zijn coachee op interactieve wijze begeleidt in zijn professionele ontwikkeling. Om goed te leren coachen bepaal je eerst een aantal uitgangspunten voor coach en coachee. Van belang is hoe je een coachinggesprek goed opbouwt. Een coach kan gebruik maken van verschillende coachingstijlen. Er zijn veel verschillende opleidingen mogelijk om te leren coachen.

Wat is coachen?

Voor het begrip "coachen" bestaan verschillende definities. De kern van coachen is, dat de coach zijn coachee begeleidt en ondersteunt in een leer- en ontwikkelingsproces. Dit proces is toekomstgericht en werkgerelateerd. Coaching is een één op één relatie tussen coach en coachee. Doel van coaching is:

• Vergroten van de professionaliteit van de coachee
• Stimuleren van reflectie bij de coachee
• Potentiële kwaliteiten vrij maken bij de coachee
• Obstakels weg nemen voor verdere ontwikkeling
• Vergroten van zelfvertrouwen van de coachee
• Persoonlijke groei van de coachee

Tijdens een coachinggesprek ligt het initiatief bij de coachee. Deze legt een probleem of vraag neer bij de coach.

Uitgangspunten van een coachinggesprek

Uitgangspunten voor de coachee:

• Elk onderwerp kan dienst doen als materiaal voor onderzoek en wijze van aanpak van de coachee
• Door middel van een contract maakt de coachee afspraken met de coach over leerdoelen, manier van werken, frequentie en duur van de afspraken

Uitgangspunten voor de coach:

• Coachinggesprekken hebben tot doel de coachee te ondersteunen in zijn professionele ontwikkeling
• De leerdoelen van de coachee bepalen het gesprek. De coachee is zelf verantwoordelijk voor het realiseren van de leerdoelen
• De coachee heeft de regie over de onderwerpen die hij inbrengt in het gesprek
• De coach volgt de vragen van de coachee
• Gesprekken tussen coach en coachee zijn vertrouwelijk
• Er wordt voldoende tijd genomen voor de coachinggesprekken

Afspraak voor een coachinggesprek

Het initiatief voor een coachinggesprek ligt altijd bij de coachee. De coachee neemt contact op met de coach voor het maken van een afspraak. Uit dit eerste contact kan de coach vaak al een hoop informatie halen. De emotionele betrokkenheid van de coachee bij het onderwerp, hoe de coachee omgaat met jou en met tijd en afspraken. Bij het maken van de eerste afspraak is het van belang duidelijke afspraken te maken over de duur van het eerste gesprek. Stel als coach een tijdslimiet. Vraag ook altijd naar het telefoonnummer van de coachee, zodat je nog contact kunt opnemen als dit nodig is. Belangrijk is, dat er bij dit eerste contact een klik is tussen coach en coachee. Dit is de basis voor een goed coachingtraject.

Voorbereiding van een coachinggesprek

Voor een coach is het van belang om een coachinggesprek open in te gaan. Ga je het gesprek echt voorbereiden, dan zit er een gevaar in dat je als coach te veel gaat sturen in het gesprek. Wat wel van belang is, om goed na te denken over de lokatie van het gesprek. De coachee moet zich op zijn gemak voelen. Vaak is de keuze van neutraal terrein het beste. Wat verder van belang is bij de keuze van de lokatie is:

• Een rustige kamer, waar de coachee zich prettig voelt
• De stoelen schuin tegenover elkaar, 120-graden opstelling (minder confronterend)
• Comfortabele stoelen
• Positie ten opzichte van de deur

Opbouw van het coachinggesprek

Aanvang van het gesprek

De eerste vijf minuten van een gesprek zijn meestal cruciaal voor het verloop van het gesprek. Stel als coach open vragen, zodat de coachee de gelegenheid krijgt aan te geven wat het thema van het gesprek is. Probeer een antwoord te krijgen waarom de coachee juist bij jou met deze vraag komt. Je kunt er voor kiezen aantekeningen te maken tijdens het gesprek, maar dit heeft voordelen en nadelen:
Voordelen:

• Hulp bij structurering van het gesprek
• Hulp bij concentratie van de aandacht
• Hulp bij voorbereiding volgende gesprek

Nadelen:

• Afleiding van aandacht (met name non-verbale signalen die coachee afgeeft)
• Creëert meer afstand tot de coachee
• Kan coachee onzeker maken

Geef aan het begin van het gesprek wel altijd aan bij de coachee dat je aantekeningen zult maken.

Vervolg van het coachinggesprek

Om een goed coachinggesprek te kunnen voeren moet de coach een groot aantal vaardigheden en competenties bezitten. Basis voor een coachinggesprek vormt het vragen stellen en luisteren van de coach.
Goede vragen:
Open vragen: Om de verantwoordelijkheid en het inzicht zoveel mogelijk bij de coachee te laten is het van belang veel open vragen te stellen. Open vragen beginnen met de woorden: "wat", "wie", "wanneer", "waar"of "hoe". Kijk uit met "waarom"-vragen. Deze bevatten gauw een waardeoordeel en drijft mensen in de verdediging.
Algemene vragen:Door met wat algemene vragen te beginnen en daarna de vragen verder toe te spitsen geef je de coachee de gelegenheid het onderwerp van zijn vraag goed duidelijk te maken. Gebruik hiervoor de LSD-methode. LSD staat voor "Luisteren", "Samenvatten" en "Doorvragen".
Suggestieve vragen: Vermijd als coach suggestieve vragen. Deze vragen geven te veel richting aan het gesprek vanuit de coach.

Luisteren:
Bij goed luisteren tijdens een coachinggesprek moet de coach zich van een aantal aspecten bewust zijn:

• Intonaties en woordkeus van de coachee
• Lichaamstaal van de coachee
• Aandachtig luisteren door kleine aanmoedigingen en verbaal volgen van de coachee
• Spiegelen en samenvatten
• Concretiseren wat de coachee zegt
• Reflecteren van gevoel van de coachee
• Bewustwording van jezelf als coach tijdens het gesprek

Einde van het coachinggesprek

Aan het einde van het eerste coachinggesprek zal de coach nadere afspraken met de coachee gaan maken over het verdere verloop van het coachingtraject. Dingen die aan de orde komen zijn:

• Het doel van de coaching
• Onderwerpen van coaching
• Aanpak en methodieken van coaching
• Beoogde effecten van coaching
• Evaluatie van coaching ( en de manieren van evalueren)
• Tijdsduur van de gesprekken, aantal gesprekken en frequentie van de gesprekken
• Plaats van de gesprekken
• Vertrouwelijkheid van de gesprekken
• Honorarium voor de coach (bij externe coaching)

Verschillende coachingbenaderingen

Ieder persoon heeft een eigen benadering in de manier van coachen. Er zijn vier verschillende benaderingen te onderscheiden in het coachen:

• Directieve coaching (probleemgericht en oplossingsgericht)
• Counselende coaching (persoonsgericht)
• Analytische coaching (inzichtgericht)
• Paradoxale coaching (probleemgericht)

Om te bepalen wat voor type coach jij bent, kun je de Ashridge Vragenlijst Coachgedrag, ontwikkeld door Richard Phillips, invullen. Er zijn een zestal stijlen van coachgedrag:

• Suggereren
• Verhelderen
• Uitdagen
• Vrijmaken
• Exploreren
• Versterken

Iedere coach heeft een voorkeursstijl. Toch moet een professionele coach in staat zijn om alle stijlen in een coachinggesprek te hanteren. De stijlen suggereren, verhelderen en uitdagen zijn sturende coachingstijlen. De stijlen exploreren, versterken en vrijmaken zijn volgende coachingstijlen.
Bij de directieve coachingbenadering horen de coachingstijlen "uitdagen" en "suggereren".
Bij de counselende coachingbenadering horen de coachingstijlen "exploreren" en "versterken".
Bij de analytische coachingbenadering horen de coachingstijlen "exploreren" en "vrijmaken".
Bij de paradoxale coachingbenadering horen de coachingstijlen "suggereren", "verhelderen" en "uitdagen".

Eigenschappen van een goede coach

Om een goede coach te (leren) worden, moet je als mens aan een aantal eigenschappen voldoen. De ideale coach bezit minimaal de volgende eigenschappen:

• Geduld
• Empathie
• Belangstellend
• Objectief
• Goed kunnen luisteren
• Behulpzaam
• Bewust van zichzelf
• Aandachtig
• Betrokken
• Opmerkzaam

Daarbij is het belangrijk dat een coach een flinke dosis levenservaring bezit. Hierdoor kan de coach zich beter verplaatsen in de gevoelens van de coachee. Een goede coach streeft ernaar om bewustzijn en verantwoordelijkheidsbesef op te bouwen bij de coachee.

Leren coachen

Bezit je bovenstaande eigenschappen, dan ben je nog geen coach. Om professioneel coach te worden, kun je een opleiding volgen. Er bestaan heel veel verschillende opleidingen op MBO+-, HBO-, HBO+- of WO-niveau. Belangrijk is, wat jouw uiteindelijke doel is als coach. Er zijn verschillende vormen van coaching:

• Loopbaancoaching, je leert mensen begeleiden in hun loopbaan- en talentontwikkeling
• Individuele coaching, begeleiding bij persoonlijke ontwikkeling
• Management Development, coaching voor leidinggevenden
• Executive coaching, coaching voor topmanagers
• Teamcoaching, het coachen van groepen

Heb je een keus gemaakt en heb je een opleiding gevolgd, dan kun je van coaching jouw beroep maken. Coach is een vrij beroep. Dit betekent dat je als zelfstandig coach aan de slag kunt. Wel is het verstandig eerst voldoende ervaring op te doen als coach.