De geleide samenvatting

Voor 2015 was de geleide samenvatting een vast onderdeel van het Centraal Examen Nederlands. Nu wordt het onderdeel samenvatten met andere vragen getoetst tijdens het examen. Er kan echter wel gevraagd worden om een kortere tekst samen te vatten aan de hand van een aantal punten die duidelijk moeten worden in je samenvatting. Het is dus nog steeds belangrijk dat je een geleide samenvatting kunt maken. Ook bij andere toetsen van het vak Nederlands kan dit terug komen. Een geleide samenvatting is niet zomaar een tekst die het belangrijkste van de hoofdtekst weergeeft. Er wordt aangegeven wat er in jouw samenvatting moet komen te staan en precies dat moet je uit de tekst halen, niet meer en niet minder. Daarnaast zijn er een aantal regels en trucs die je moet weten. Door het bestuderen antwoordenbladen kun je erachter komen wat de makers van geleide samenvattingen precies van je willen. Verder is het handig om een stappenplan te volgen bij het schrijven zodat je niets vergeet.

Stappenplan

Lees de opdracht goed

In de opdracht staat hoeveel woorden je samenvatting maximaal mag hebben. Hier mag je 10% overheen zitten, dus als er ‘maximaal 200 woorden’ staat, mag je 220 woorden gebruiken. Bij elk woord meer worden er punten afgetrokken! Vervolgens staan er een aantal punten die je in je samenvatting moet verwerken. Nummer deze aandachtspunten en splits ze eventueel op. Als er bijvoorbeeld staat ‘noem drie voordelen…’ nummer je dit punt als (bijvoorbeeld) 3a, 3b en 3c.

Lees de tekst vluchtig door

Hoe nauwkeurig je de tekst leest, is mede afhankelijk van hoeveel tijd je nog hebt. Zorg dat je in ieder geval de structuur van de tekst door hebt. Markeer inleiding, middenstuk en slot.

Lees de tekst nu nauwkeurig

Je zoekt de informatie op die in je samenvatting moet komen te staan. Onderstreep of markeer de zinnen waar het antwoord op de aandachtspunten in de opgave in staat. Zet het nummer dat je dat punt gegeven hebt in de kantlijn. Kijk als je de tekst uit hebt of je alle nummers in de kantlijn hebt staan. Als dat niet het geval is, zoek je het antwoord op het ontbrekende aandachtspunt op in de tekst.

Schrijf de kladversie

Dat doe je door een combinatie te maken van de opgave en de informatie die daar bij hoort. Je neemt hierbij letterlijk de opgave over. Dat kan namelijk ook punten opleveren. Als de opgave bijvoorbeeld is: ‘Uit je samenvatting moet duidelijk worden welk verschijnsel zich voordoet bij de huidige volwassenen’, schrijf je in je samenvatting: ‘Het verschijnsel dat zich voordoet bij de huidige volwassenen is…’ Hierachter schrijf je het antwoord dat je in de tekst gevonden hebt.

Tel het aantal woorden

Als je teveel woorden hebt, ga je kijken welke zinnen in de samenvatting overbodig zijn. Die streep je weg. De zinnen die direct antwoord geven op de opgave laat je natuurlijk staan. Ook ga je kijken of je zinnen in kunt korten door iets korter op te schrijven. Als je te weinig woorden hebt, ga je kijken of je echt geen belangrijke zaken hebt overgeslagen.

Schrijf de netversie

Let hierbij goed op de spelling! Bij spel- of taalfouten worden er veel punten afgetrokken! Begin je samenvatting met de titel en de auteur. Maak vervolgens een nieuwe alinea voor elk aandachtspunt.

Nog enkele tips voor het schrijven van een samenvatting

• Verwerk geen voorbeelden of anekdotes in je samenvatting, tenzij daar specifiek om gevraagd wordt.
• Kijk vooral aan het begin of het eind van een alinea. Hier staan meestal de belangrijkste zaken. Dat betekent niet dat er niets belangrijks in de rest van de tekst staat!
• Schrijf de samenvatting niet in je eigen woorden, maar gebruik de uitdrukkingen die ook in de tekst staan. De kans is namelijk groot dat deze ook op het antwoordenblad staan. Als iets niet nadrukkelijk in de tekst staat, kan het nodig zijn om wel een eigen zin te formuleren, maar probeer ook dan woorden te gebruiken die in de tekst staan.
• Gebruik geen telegramstijl, maar schrijf hele zinnen!
• Het aantal woorden dat je mag gebruiken is ook echt het aantal woorden dat je nodig hebt om alles in de samenvatting te zetten wat er in moet staan. Als je minder woorden hebt dan het aantal dat in de opgave staat, is de kans groot dat je iets bent vergeten. Dit geldt natuurlijk niet voor 1 of 2 woorden minder.
• Zorg dat je genoeg tijd hebt om de netversie te schrijven. Als je het echt niet af krijgt, verwijs dan naar de kladversie. Dat is altijd beter dan niets inleveren.
• Oefen het samenvatten met oude examens en bekijk daarbij vooral het antwoordenblad (de norm) goed. Hier kun je zien wat precies de bedoeling is van de samenvatting.

Lees verder

• Tips voor het eindexamen Nederlands havo/vwo