Natuurkunde: proefjes met waterdamp voor kinderen

Waterdamp is water dat er is, maar wat je niet ziet. Waterdamp is overal om ons heen in de lucht. Nu is weten dat waterdamp bestaat één ding, maar hoe maak je dat op een eenvoudige manier zichtbaar? Natuurlijk kun je naar een hygrometer kijken en zien hoe vochtig de lucht is. Dat is leuk, maar leuker is om zelf te ervaren dat water verdampt. Onze aarde bestaat voor het grootste gedeelte uit water. De aarde heeft ook een dampkring. Die dampkring bestaat uit lucht en water. In de troposfeer, dat is het gedeelte waarin we leven, drijven wolken en ontstaan er regenbuien door waterdamp in de lucht. De hoeveelheid water in de lucht noemen we luchtvochtigheid. De luchtvochtigheid kun je meten met een hygrometer. Maar hoe komt het water in de lucht terecht? Water komt in de lucht terecht door verdamping. De vijf oceanen op aarde, samen met alle andere zeeën, meren en rivieren zorgen voor de grootste hoeveelheid water in de dampkring.

Zichtbaar maken dat water verdampt

Benodigdheden:

• Een maatbeker
• Twee gelijke jampotten met deksel
• Water

Hoe maak je zichtbaar dat water verdampt?

Doe een gelijke hoeveelheid water in beide jampotten. Dit gaat het gemakkelijkst door de maatbeker te gebruiken, probeer zo precies mogelijk te werken. Doe hierna op één jampot de deksel en plaats beide potjes op een warme plek, bijvoorbeeld vlakbij de verwarming of lekker in de zon. Laat beide potjes een nacht staan en bekijk ze de volgende dag.

Als je de volgende dag weer kijkt, dan zul je zien dat er in de jampot zonder deksel minder water zit dan in de jampot waar de deksel op zat.

Hoe kan dat? Watermoleculen

Water bestaat uit allemaal kleine deeltjes, dit noemen we watermoleculen. Die watermoleculen zijn altijd in beweging. De watermoleculen die aan de oppervlakte zitten bewegen snel genoeg om de lucht in te springen en te gaan vliegen. Het water verandert in waterdamp, een gas dat je niet kunt zien. Dit noemen we verdamping.

Wat verdampt sneller?

In het vorige proefje zag je dat water verdampt als het in aanraking komt met lucht. Daarom verdampen plassen water op de straat ook nadat het gestopt is met regenen. Wat zal nu sneller verdampen, een kleine diepe plas of een grote ondiepe plas?

Hoe maak ik de snelheid van verdampen zichtbaar?

Benodigdheden:

• Een hoge smalle fles
• Een soepbord
• Een maatbeker
• Water

Doe een gelijke hoeveelheid water in de hoge smalle fles en in het bord. Dit gaat ook weer het gemakkelijkst door de maatbeker te gebruiken, probeer weer zo precies mogelijk te werken. Plaats hierna de hoge smalle fles met water en het bord met water op een warme plek, bijvoorbeeld vlakbij de verwarming of lekker in de zon. Laat je fles en het bord een nacht staan en bekijk ze de volgende dag.

Als je de volgende dag weer kijkt, dan zul je zien dat er in het bord minder water zit dan in de fles.

Hoe kan dat? Wateroppervlakte

De watermoleculen kunnen alleen vanaf de oppervlakte in de lucht springen en ontsnappen aan het water. Het wateroppervlak in de hoge smalle fles is veel kleiner dan het wateroppervlak van het soepbord gevuld met water. In het soepbord gevuld met water kunnen meer watermoleculen ontsnappen. Hierdoor verdampt er meer water in het soepbord. Nu weet je ook het antwoord op de vraag: "Wat verdampt sneller, een kleine diepe plas, of een grote ondiepe plas."

Verdamping van water kun je op meer plaatsen zien. De damp die je ziet als je een kop hete thee inschenkt is ook waterdamp. Doordat het water heet is, verdampt het sneller. Ook kun je de waterdamp in je adem zien als het 's winters vriest. De waterdamp vormt dan kleine wolkjes voor je mond omdat de lucht buiten zo koud is.