Biologie: levenskenmerken van organismen

Alle levende wezens worden organismen genoemd. Ieder organisme kan ademhalen, zich voortplanten, bewegen, stoffen veranderen in andere stoffen, stoffen uitscheiden, groeien en reageren op prikkels. Wanneer de levenskenmerken niet aanwezig zijn, is iets dood of levenloos. Iets wat dood is, heeft geleefd maar doet dat nu niet meer. Wanneer iets levenloos is, heeft het nooit geleefd. Bij een levenloos voorwerp is er dus nooit sprake geweest van levenskenmerken. Toch is het soms lastig om onderscheid te maken. Denk maar aan een blok hout. Een blok hout is een voorwerp en je kan denken dat het gaat om een levenloos voorwerp. Bedenk dan dat het blok hout vroeger deel uitmaakte van een boom. Een blok hout is dus een dood voorwerp. Wanneer je er niet meer uit komt kun je je dus afvragen waar een voorwerp van is gemaakt.

• Ademhalen
• Voortplanting
• Beweging
• Stofwisseling
• Uitscheiding
• Groei en ontwikkeling
• Reageren op prikkels

Ademhalen

Alle organismen halen op de een of andere manier adem. Het is beter om in plaats van ademhalen gaswisseling te zeggen. Ademhalen is namelijk een term die meer slaat op organismen met longen. De gaswisseling werkt samen met de stofwisseling van het organisme. Over het algemeen heeft de gaswisseling betrekking op het uitwisselen van zuurstof (O2) en koolstofdioxide (CO2) tussen het organisme en de lucht. Om energierijke stoffen af te breken, heeft een organisme zuurstof nodig. Dit wordt dissimilatie genoemd. Wanneer het zuurstof wordt verbruikt, blijft er koolstofdioxide over. Veel organismen kunnen niet overleven zonder dit proces.

Voortplanting

De voortplanting van een organismen kan op twee verschillende manieren plaats vinden. Er kan sprake zijn van geslachtelijke voortplanting en er kan sprake zijn van ongeslachtelijke voortplanting. Bij een ongeslachtelijke voortplanting is het nieuwe organisme een exact kopietje van het ouderorganisme. De genetische eigenschappen zijn precies hetzelfde en eigenlijk is het nieuwe organisme dus een kloon van het ouderorganisme. Voor ongeslachtelijke voortplanting is geen geslachtsgemeenschap nodig.
Bij geslachtelijke voortplanting heeft het nieuwe organisme twee ouders. Er heeft geslachtsgemeenschap plaats gevonden en de ouderorganismen hebben op die manier een nieuw organisme gecreëerd. Het nieuwe organisme heeft de genetische eigenschappen van beide ouders geërfd. Van iedere ouder is dat de helft van de genetische eigenschappen. De meeste organismen hebben speciale geslachtsorganen om een geslachtelijke voortplanting uit te kunnen voeren.

Beweging

In principe kunnen alle organismen bewegen. Dieren en mensen kunnen zich voort bewegen door te lopen. Bacteriën verplaatsen zich door de lucht. Zelfs planten kunnen bewegen. Denk maar aan een bloem die open gaat als het zonnetje schijnt.

Stofwisseling

Om bij een organisme een stofwisseling te laten werken, is er voeding nodig. Ieder organismen voedt zich op een of andere manier om zichzelf in stand te houden. Voedingsstoffen worden op deze manier door het organisme opgenomen. De voedingsstoffen worden door het organisme afgebroken en zijn nodig om verschillende processen in het organisme te laten plaats vinden. De afgebroken voedingsstoffen zijn nodig voor de groei en ontwikkeling van het organisme en om de stofwisseling in stand te houden. De voedingsstoffen zijn als het ware de benzine van het organisme.

Uitscheiding

Wanneer de voedingsstoffen in het organisme zijn gebruikt en verbruikt, ontstaan er afvalstoffen. Die kunnen niet in het organisme achterblijven en daarom vindt er uitscheiding plaats. Uitscheiding wordt ook wel excretie genoemd. Over het algemeen worden afvalstoffen via de bloedbaan naar organen getransporteerd die de stoffen kunnen uitscheiden. Voorbeelden van uitscheidingsorganen zijn de huid, longen en kieuwen en de nieren. Bij eencellige organismen vindt uitscheiding direct plaats met de omgeving. Die hebben geen aparte organen.

Groei en ontwikkeling

Bij alle levende organismen is er sprake van groei en ontwikkeling. Wanneer men het heeft over groei, bedoelt men het groter en zwaarder worden van het organisme. Wanneer men het heeft over ontwikkeling, wordt er de verandering van vorm van het organisme bedoeld. Een voorbeeld van ontwikkeling is het proces wat een mens doorloopt wanneer deze zich ontwikkeld van kind tot aan volwassene. Een voorbeeld van groei is dat je in die periode wat langer begint te worden.

Reageren op prikkels

Reageren op prikkels is niets anders dan reageren op invloeden van de omgeving. Alle levende organismen reageren op prikkels. Eencellige organismen kunnen bijvoorbeeld reageren op licht, terwijl grotere organismen zoals dieren weer reageren op geluid en via receptoren op de huid. Bij de meeste dieren worden de prikkels via de zenuwbanen als een elektrische puls naar de hersenen gebracht. Het organisme kan na binnenkomst van de informatie bij de hersenen reageren op de prikkel.

Lees verder

• Biologie: Organisatieniveaus
• Biologie: Bouw van de cel