De kracht van een Paradox

"Een man zegt dat hij liegt. Is wat hij zegt waar of onwaar?", is een van de oudste leugenparadoxen. Paradoxen lijken vaak weinig nut te hebben, maar duiden soms op zwakke punten in redeneringen. Paradoxen kunnen vaak ook handig zijn in het beroepsleven als manager. Door paradoxaal te denken kan een onderneming dynamischer, creatiever en meer betrokken worden.

Wat zijn paradoxen

Paradoxen zijn schijnbaar tegengestelde beweringen. Een paradox lijkt tegen onze verwachtingen in te gaan, omdat het vaak berust op een denkfout of een foutieve redenering. Om iets te beschouwen als een paradox zijn er drie zaken nodig:

1. Ervaring van tegengestelde krachten, die elk een zekere waarde of waarheid vertegenwoordigen.
2. Erkenning dat dit natuurlijke en onvermijdelijke krachten zijn in het individuele en collectieve leven.
3. Aanname dat deze tegengestelde krachten op de een of andere manier met elkaar samenhangen: dat ze voortkomen uit gemeenschappelijke bron of dat er een overkoepelend frame bestaat waardoor de tegenstelling wordt overstegen. Daarin onderscheid paradox zich van conflict.

Paradoxen en leiderschap

In de leiderschapsontwikkeling is paradoxaal denken van groot belang. Omdat paradoxen geen snelle antwoorden bieden prikkelen ze de creativiteit, betrokkenheid en wijsheid van medewerkers. Het is het moeilijk te aanvaarden dat de waarheid vele gezichten heeft. Wanneer organisatievraagstukken als paradoxen worden beschouwd wordt het denken dynamischer. De manager gaat door de worsteling met paradoxen creatiever met de vraagstukken om.

Omgaan met paradoxen

Het is voor een leidinggevende niet makkelijk om met paradoxen om te gaan.

1. Paradox aanvaarden, de manager accepteert dat er voor sommige zaken geen oplossing bestaat en dat veel zaken geen oplossing kennen.
2. De uitersten opzoeken, het aangaan van de confrontatie.
3. Paradoxen overstijgen, een andere context waarbinnen de tegenstelling niet meer als tegenstelling bestaat.
4. Spelen met paradoxen, een aanpak kiezen die de ander niet verwacht. Hierdoor ontstaat weer een nieuwe dynamieke situatie.

Belangrijke vaardigheden voor leiders zijn de kunst de paradoxale aard van situaties te doorzien, in paradoxen te kunnen denken en ermee te kunnen spelen.

Paradoxen bij persoonlijke ontwikkeling

Om verder te ontwikkelen is het van belang om te herkennen wanneer je in een nachtmerrie paradox valt en terug krabbelen naar je top paradox. Voor verdere ontwikkeling is het ook van belang om met de paradoxen te leren spelen door bij gesprekken paradoxaal te reageren.

Voorbeelden van paradoxen

Een bekende logisch paradox is "deze zin is niet waar".
Een voorbeeld van paradox in het werk is "ik werk vaak volgens de vaste procedures, met de wetenschap dat het volgen van andere wegen sneller en effectiever kunnen zijn". Toch wordt er vaak aan deze procedures gehouden omdat dit verwacht wordt.
Paradoxen kunnen ook voor een persoon zelf gemaakt worden. Er kan dan een "top" paradox benoemd worden, een goede eigenschap van die persoon en een "nachtmerrie" paradox, een slechte eigenschap van die persoon. Een voorbeeld van een top paradox is: "luisterende inventieve". Ik kan goed luisteren en mensen laten praten en ik pak snel zaken op en neem vaak initiatief.
Een voorbeeld van een nachtmerrie paradox: terughoudend en eigengereid. Ik laat niet genoeg mijn mening horen en gedraag me introvert.